Okumak üzere olduğunuz makale Eric Fleischmann tarafından kaleme alınmış ve 1 Kasım 2020 tarihinde “An Anarchist Take on Antitrust Laws: Dangers and Possibilities” başlığı altında yayınlanmış, Efsa tarafından Türkçe’ ye çevrilmiştir.

Tekeller hemen hemen tüm dünyada kötü bir şey olarak görülür. Max Weber’in “Meslek Olarak Siyaset” adlı eserinde güç tekeli ve coğrafi bir alanda güç kullanımının onaylanması olarak tanımladığı devlete karşı kendilerini koyan anarşistler arasında belki de en tartışmasız pozisyonlardan biri budur. ABD’li büyük bireyci anarşist Benjamin Tucker, dört büyük tekeli özgür bir toplum mücadelesinin önündeki en büyük engeller olarak tanımlar: toprak tekeli, para tekeli, patent tekeli ve korumacılık tekeli. Çağdaş anarşist düşünür Charles Johnson ise bunları tarımsal ticaret tekeli, altyapı tekeli, kamu hizmeti tekeli, düzenleyici korumacılık ve sağlık hizmetleri tekelini de kapsayacak şekilde genişletmiştir. Ve anarşist olmayan pek çok kişi de tekellerin tehlikeleriyle derinden ilgilenmiş ve ilgilenmektedir. “Ekonominin babası” Adam Smith, ünlü eseri Ulusların Zenginliği’nde şu uyarıda bulunur: “tekelciler, piyasayı sürekli olarak yetersiz tutarak, gerçek talebi asla tam olarak karşılamayarak, mallarını doğal fiyatın çok üzerinde satarlar ve ister ücret ister kar olsun, kazançlarını doğal oranlarının çok üzerine çıkarırlar” ve…

Tekel, bazı [imalatçı] grupların sayısını o kadar artırmıştır ki aşırı derecede büyümüş bir daimî ordu gibi, hükümet için ciddi bir rakip haline gelmişler ve birçok durumda yasama organını korkutmuşlardır. Bu tekeli güçlendirmeye yönelik her öneriyi destekleyen parlamento üyesi, sadece ticaretten anlayan bir itibar kazanmakla kalmaz, aynı zamanda sayıları ve zenginlikleri onları büyük bir öneme sahip kılan bir grup insan arasında büyük bir popülerlik ve nüfuz kazanır. Tersine, bunlara karşı çıkarsa ve dahası, bunları engelleyebilecek kadar yetkiye sahipse ne en tanınmış dürüstlük ne en yüksek rütbe ne de en büyük kamu hizmetleri onu en rezil taciz ve aşağılamalardan, kişisel hakaretlerden ve bazen de öfkeli ve hayal kırıklığına uğramış tekelcilerin küstah öfkesinden kaynaklanan gerçek tehlikelerden koruyamaz [1].

Bu görüşler, günümüzde ekonomi ve politik ekonomide tekellerin anlaşılmasına kaynaklık etmekte ve tekelcilerin küresel çapta ne kadar tehlikeli etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Apple, Google ve Microsoft gibi devasa teknoloji tabanlı şirketlerin bugün ABD ekonomisi ve hükümeti üzerinde elde ettiği gücü düşünün. Tekellerin doğası ve etkileri üzerine birçok perspektiften söylenecek çok, çok, ÇOK daha fazla şey var (bunlardan bazıları bu yazının ilerleyen bölümlerinde yer alacak), ancak bu kısa genel bakış, özellikle ABD’deki antitröst yasalarını anarşist bir perspektiften tartışmak için bir başlangıç noktası olarak hizmet edecektir.

Tarihsel olarak, tekellerle mücadele etmek için kullanılan araçlardan biri antitröst yasasıdır. Courtland Culver’ın antitröst yasalarını eleştirdiği makalesinde yazdığı gibi, “Kongre 1890 yılında Sherman Antitröst Yasasını [kabul etti] ve bu yasa antitröst yasası adı verilen yeni bir hukuk dalı yarattı. Antitröst yasasının başlıca yönlerinden biri, hükümetin rekabeti artırmak için büyük şirketlerin parçalanmasını zorunlu kılmasıdır.” Daha önce de değinildiği gibi, tekellerle mücadele etmenin gerekliliği konusunda söylenecek çok şey var. Open Markets Institute’den Barry Lynn ve Kevin Carty’nin yazdığı gibi, bu devasa şirketler sadece fiyatları yapay olarak yükseltme ve hükümete baskı yapma (ya da daha doğru bir ifadeyle, hükümetle işbirliği yapma) gücüne sahip olmakla kalmıyor, aynı zamanda “tekelleşmedeki hızlı artış eşitsizliği her türlü şekilde artırdı.” Ve tekellerden kaynaklanan suiistimallere örnekler vererek, tekellerin nasıl ortaya çıktığını açıklıyorlar…

Ayrıca tekelleşmiş bir ekonomi işçinin emeği için daha az rekabet getirdiği için işçilerini sömürmek için daha fazla güce sahiptir. Aslında, Chicago Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, eğer ekonomi 30 yıl önceki rekabet düzeyine sahip olsaydı, bugün bireysel ücretler yılda 14.000 dolar (evet, 14.000 dolar!) daha yüksek olacaktı. Ülkenin en büyük özel işvereni olan Walmart’ın işçilerine geçim ücretinden daha az ücret ödemesi ve örgütlenmeye çalıştıklarında sendikalarını ezmesi tesadüf değildir. Pek çok toplumda işçilerin Walmart dışında emeklerini satabilecekleri çok az yer var.

Ayrıca, “[m]onopol gücü, zaten eşitsiz olan bir toplumda çoğu zaman en az avantajlı olanlara karşı kullanılmaktadır. Tekelci et paketleyicileri ve çiftlik işletmecileri, ağırlıklı olarak beyaz olmayan insanlardan oluşan mezbaha işçilerini ve ağırlıklı olarak göçmenlerden oluşan çiftlik işçilerini sömürücü çalışma koşullarına maruz bırakmakta ve daha iyi muamele elde etmek için sendika kurmalarını engellemektedir. Tekelcilik, teşvik ettiği eşitsizlik gibi, mevcut eşitsizlikleri daha da kötüleştirmektedir.” Bu nedenle, “New Deal döneminde kurulan demokrasi ve geniş tabanlı refahın temelini oluşturmaya yardımcı olan tekel karşıtı politikalar” [2] hakkında çok olumlu konuşmaktadırlar.

Antitröst yasası için yapılan bu çağrıları destekleyen Ralph Nader, “antitröst çalışmalarında uzmanlaşmış ekonomistler ve avukatlar arasında ekonomik yoğunlaşmayı ortadan kaldırmak için yasal önlemler alınması gerektiği konusunda artık oldukça geniş bir mutabakat olduğunu” açıklıyor ve…

Liberal ve muhafazakâr düşünce ekollerini temsil eden son iki Başkanlık Görev Gücü, Başkan Johnson ve Nixon için sorunu analiz etti. Her iki Görev Gücü de birçok sektörün birkaç firma tarafından tekel altına alınmasını durdurmak için daha sert yaptırımlar uygulanması çağrısında bulunmuştur. Johnson Görev Gücü, dört ya da daha az sayıda firmanın satışların yüzde 70’ini ya da daha fazlasını elinde bulundurduğu tüm sektörlerin daha rekabetçi firmalara bölünmesini sağlayacak yasaların çıkarılmasını teşvik edecek kadar ileri gitmiştir.

Tekel sorunu bu nedenle açıktır, ancak anarşistlerin -tekele karşı neredeyse evrensel muhalefetine rağmen- mücadele etmesi gereken birkaç sorun vardır. En bariz olanı, anarşistlerin uzun vadede daha özgür ve daha adil bir topluma yol açabilecek devlet müdahalesini desteklemelerinin tutarlı olup olmadığı sorusudur. Bu, anarşizm içinde uzun süredir devam eden bir tartışmadır ve anarşistlerin bu nedenlerle devlet politikasına katılıp katılmaması gerektiği konusundaki tartışma -genellikle ‘liberter possibilizm’ olarak adlandırılır- Pierre-Joseph Proudhon’un 1848’de Fransız Kurucu Meclisi için başarısız olan adaylığına ve ardından tamamlayıcı seçimlerde başarılı olan adaylığına kadar geri götürülebilir. Ancak bu tür konuşmalar Noam Chomsky gibi modern anarşistlerin çalışmalarında da devam etmektedir.

Uzun vadede, merkezi siyasi gücün ortadan kaldırılması, feshedilmesi ve nihayetinde federalizm, dernekler vb. ile yerel düzeye indirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Öte yandan, şu anda federal hükümeti güçlendirmek istiyorum. Çünkü biz bu dünyada yaşıyoruz, başka bir dünyada değil. Ve bu dünyada, insanların tasarladığı herhangi bir şey kadar tiranlığa ve totaliterliğe yakın olan devasa özel güç yoğunlaşmaları var.

Şahsen ben genellikle Kevin Carson’ın Studies in Mutualist Political Economy adlı kitabındaki reçetesini takip ediyorum: “Katalonya Generalitat’ında görev yapanlar gibi aday olacak ve siyasi güç kullanacak” “anarşist politikacılar” değil, daha ziyade anarşistlerin “siyasete katılımı, devleti dışarıdan mümkün olduğunca fazla baskıya maruz bırakmak için baskı grupları ve lobicilik şeklinde olmalıdır.”

Ancak, anarşizm içinde devletin tekelcilik karşıtı çabalar için kullanılıp kullanılmaması gerektiğine dair bu tartışmalar bir kenara bırakıldığında, devletin tekellerle mücadele etmek için kullanılıp kullanılamayacağı tartışılırken bazı temel sorunlar ortaya çıkmaktadır. Daha önce de belirtildiği gibi, Weber’in yaygın olarak kabul gören tanımına göre, devletin kendisi bir tekeldir. Ancak bunun da ötesinde, devlet tarih boyunca başka tekeller de yaratmıştır (yukarıda bahsi geçen Tucker ve Johnson’ın da tartıştığı gibi). Mike Holly, Amerika Birleşik Devletleri’nde GSYİH’nın %92’sini oluşturan sekiz ana sektörün nasıl siyasi-şirket çıkarları tarafından domine edildiğini özetliyor. Bunu, burada tamamen yeniden üretmeye değer kapsamlı bir listede göstermektedir:

1 Bankacılık (%8), bankaları düzenleyen ve özellikle büyük bankalardan tahvil alıp satarak faiz oranlarını kontrol ederken büyük bankaları küçük bankalara tercih eden Federal Rezerv merkez bankası aracılığıyla tekelleştirilmiştir.

2 Konut (%15), daha büyük evleri ve kentsel yayılmayı finanse ve teşvik eden Fannie/Freddie ev ipoteği ikilisi ve Federal Konut İdaresi aracılığıyla tekelleştirilirken; yerel politikacılar emlak geliştirici yandaşlarını kayırmaktadır.

3 Sağlık hizmetleri (%18), doktor ve diğer sağlık profesyonellerinin arzını kısıtlayan eyalet lisans yasaları (Milton Friedman’a göre), hastane arzını sınırlayan ihtiyaç belgesi yasaları, hükümet ve hükümet tarafından teşvik edilen kurumsal alıcı tekelleri ve federal ilaç patenti ve diğer fikri mülkiyet yasaları yoluyla tekelleştirilmiştir.

4 Tarım (%8), geleneksel mahsulleri destekleyen sübvansiyonlar ve tohumlar (örneğin GDO), kurumsal mono-kültür çiftlikleri ve abur cubur işleyicileri de dahil olmak üzere bu mahsullerin girdilerini ve çıktılarını satan tekeller aracılığıyla tekelleştirilmiştir. Sübvansiyonlar alternatif ürünlerin, çeşitlendirilmiş aile çiftliklerinin ve daha sağlıklı gıdaların geliştirilmesini engellemektedir. Uluslararası holdingler tarafından ticareti yapılan sübvansiyonlu mahsul ihracatı, gelişmekte olan dünyada tarımı rekabet edilemez hale getirmektedir[.]

5 Enerji (%12), ABD hükümetinin teşvik ettiği OPEC petrol karteli aracılığıyla tekelleştirilirken, ABD elektrik ve doğal gaz piyasaları bölgesel kamu hizmeti tekelleri tarafından kontrol edilmektedir. Kamu hizmeti tekelleri, yandaşları kayıran hileli elektrik tedarik ihaleleri düzenlemektedir[.] ABD ayrıca yakıt türleri arasında kazananları ve kaybedenleri seçerek enerji tekelleri yaratmaktadır. Büyük Petrol ve Gaz, petrol kırma işlemi için çevre düzenlemelerinden ayrıcalıklı muafiyetler almaktadır[.] Petrol kırma işleminin yan ürünü olan doğal gaz, baz yük elektrik piyasalarında ve tercih edilen rüzgâr ve güneş enerjisini desteklemek için daha düşük maliyetli kömüre tercih edilmektedir. Rüzgâr ve güneş enerjisi ve ayrıca mısır ve selülozdan yapılan etanol araç yakıtı, yenilenebilir enerjiler de dahil olmak üzere potansiyel olarak daha düşük maliyetli diğer enerjilerin gelişimini engelleyen özel yetkiler ve sübvansiyonlar almaktadır[.]

6 Ulaştırma (%10), kurtarma paketleri de dahil olmak üzere, Üç Büyük otomobil üreticisini kayıran hükümet düzenlemeleri ve dört büyük havayolu şirketi için havaalanı kayırmacılığı yoluyla tekelleştirilmiştir.

7 Teknoloji (%8) patent ve telif hakkı yasaları yoluyla tekelleştirilirken, düzenlenmiş bölgesel imtiyazlar yerel telefon, internet ve kablo tekellerine verilmektedir[.]

8 Hükümet (%13), başta eğitim olmak üzere federal, eyalet ve yerel fonlara hâkim olarak kamu tekelleri yaratmıştır.

Dolayısıyla, kendisi de tekel üreten bir tekeli -devleti- tekellerle mücadele etmeye çağırmanın belirgin paradoksları vardır. Ancak bu durum böyle bir çabayı imkânsız kılmaz, zira devletin kendisi de çoğu zaman kendisiyle çelişki içindedir. Bir demokrasi (eğer Amerika Birleşik Devletleri bir demokrasi olarak nitelendirilebilirse) sadece devlet çerçevesinde var olan çeşitli çelişkili ideolojileri ve motivasyonları içermekle kalmaz, aynı zamanda Friedrich Hayek’in merkezi bir otoritenin bir ekonomiyi koordine etmek için ekonominin tüm resmi ve gayri resmi bilgilerini yakalama kapasitesine sahip olmadığı yönündeki görüşü de devletin kendisine uygulanabilir. Görünüşe göre tüm dünya işlerini kontrol eden gizli bir grup olan İlluminati gibi komplolara, olası gerçeklik paylarına rağmen inanmayı zorlaştıran da budur (hükümet yetkilileri, şirketler ve ultra zenginler, ALEC organizasyonunda olduğu gibi, kolektif hedefleri doğrultusunda kesinlikle komplo kurmaktadır) çünkü bu büyüklükteki bir oluşum tam bir ortak çıkar ve mükemmel bilgi akışına sahip olamaz, bu nedenle çeşitli devlet kurumları kendilerini sık sık birbirleriyle anlaşmazlık içinde bulur [3] [4]. Ancak devlet içindeki çelişkilerdeki umut ışığına rağmen, antitröst yasalarının kendileriyle ilgili sorunlar var.

Tarihsel olarak ve günümüzde, antitröst yasaları her zaman ekonomik güç yoğunlaşmalarına zarar vermek için kullanılmamış, hatta bazen tam tersini yapmıştır. Yeni Sol tarihçisi Gabriel Kolko, The Triumph of Conservatism (Muhafazakarlığın Zaferi) adlı kitabında, 1914 yılında kurulan ve temel amacı antitröst yasalarının uygulanması olan Federal Ticaret Komisyonu’nun ‘ilerici’ bir hükümet çabasının ürünü olmadığını, aslında şirket-hükümet ittifakının daha da pekişmesine yardımcı olan, iş dünyası öncülüğünde bir girişim olduğunu iddia etmektedir. Dahası, tarihsel olarak bakmaya devam edecek olursak, Nick Manley, Clayton Antitröst Yasası ile 1914’e kadar “mahkemelerin işçi sendikacılığını antitröst yasasının ihlali olarak yorumladığını” açıklıyor (Manley’nin 1914 sonrası sendikacılıkla ilgili diğer yasal kısıtlamaları büyük ölçüde Carson’ın çalışması üzerinden tartışmasından bahsetmiyoruz bile). Dahası, Cory Doctorow’un ifade ettiği gibi, “Tekelciliğe doğru bu büyük eğilimi yaratan kırk yıllık antitröst hoşgörümüz vardı; önemli aktörlerin tekelciliğe şüpheyle yaklaştığı tedarik zincirlerinde bile, bir nevi buna zorlandılar.” Büyük ilaç şirketlerinin, fiyatları neredeyse tamamen kontrol edebildikleri fikri mülkiyetle ‘korunan’ devasa ilaç portföylerine nasıl sahip olduklarını gösteriyor. Bir bölgede bu ilaçlara ihtiyaç duyan hastaneler, antitröst yasaları nedeniyle bir araya gelip fiyatların düşürülmesini talep edemiyor. Bunun yerine hastaneler ilaç şirketleriyle birleşiyor ve sigortacılar için fiyatları yükseltmeye başlıyor, onlar da birleşiyor. Ama…

Tekelleşemeyen ve kartel oluşturamayan tek bir sektör vardır, o da emektir (ya da bu durumda emek ve hastalar). Dolayısıyla doktorların ve hemşirelerin azalan ücretler ve kötüleşen çalışma koşullarıyla karşı karşıya kaldığını ve hastaların daha kötü bakım almak için daha fazla ödeme yaptığını görüyorsunuz. Bunun nedeni de bu tekelden doğan eşitsiz pazarlık gücünün tekeli, hiçbir tekel zorlanamaz hale gelene kadar zorlamasıdır (ve sonra tekelleşemeyen mahvolur).

Dolayısıyla, bu tür bir senaryoda, antitröst yasaları aslında zincirleme bir tekelleşme reaksiyonuna neden olmaktadır.

Bir başka modern analiz için Robert A. Levy’nin “The Case Against Antitrust” adlı kitabına bakılabilir; Levy burada antitröst yasalarının neden kaldırılması gerektiğine dair yedi neden sıralamaktadır. Bunlardan bazılarını oldukça inandırıcı bulmuyorum, özellikle de “[a]nti-tröstün özel mülkiyet fikrini değersizleştirdiği” argümanını, ki kapitalist mülkiyet biçimine karşı çıkan bir sol-özgürlükçü olarak bu konuda fazla endişeli değilim. Bir piyasa anarşisti olarak “[a]ntitröst çözümleri genellikle piyasaların nasıl işlediğini anlamayan avukatlar tarafından tasarlanır” ve “[a]ntitröst hukuku piyasanın statik bir görüşüne dayanır” gibi endişelerim var, ancak Levy’nin piyasa görüşleri muhtemelen hiyerarşik şirketler ve kapitalist büyüme gibi unsurlar etrafında dönüyor. Ve özellikle tüm anarşistler için geçerli görünen birkaç nokta var. Örneğin: “[a]ntitröst yasası en çok kayırmacı işadamları ve onların siyasi arenadaki müttefikleri tarafından kullanılır” ve “[a]ntitröst kaçınılmaz olarak ilkesiz politikacılar tarafından ‘işbirliği yapmayan’ şirketleri uyuma zorlamak için siyasi bir sopa olarak kullanılacaktır.” Birincisi için, “[i]ABD Adalet Bakanlığı’nın Microsoft’a karşı açtığı davada… Amerika’nın Silikon Vadisi’ndeki girişimci bölgesi, Washington eyaletindeki rakibini alt etmek için siyasi nüfuzunu kullandı.”

Patrick Newman’ın Kolko’nun çalışmaları üzerinden “Personel Politikadır” kavramını değerlendirmesiyle antitröst mevzuatının anti-devletçiler tarafından kullanılmasında bir başka tehlike daha ortaya çıkmakta ve düzenleyici kurumlardaki atamaların bu kurumların sonuç eylemlerinde -genellikle şirket çıkarlarıyla işbirliğinde- son derece önemli bir faktör olduğuna işaret etmektedir. Newman’a göre…

Düzenleyici bir yasanın yürürlüğe girmesinden sonra, yasanın kendisi değişmese bile, düzenleyici kurumun ele geçirilmesi önceden belirlenmiş bir yol izlemez, çünkü belirli bir başkanlık yönetiminin veya yeni bir başkanlık yönetiminin bakış açısındaki bir değişiklik, personelde ve komisyonun bakış açısında bir değişikliğe yol açabilir. Bir düzenleyici kurumun yönü, sadece inançları eskilerinden farklı olan yeni komisyon üyelerinin atanmasıyla dostane olmaktan tarafsız ya da düşmanca olmaya ya da tam tersi şekilde değişebilir. Özel çıkar grupları, belirli bir kuruma doğru kiĢilerin atanmasını sağlamak için sürekli olarak maliyete katlanmak zorundadır, özellikle de komisyon üyelerinin görev süreleri kısa olduğunda ve sürekli yenilenmeye tabi olmadıklarında ve bu çıkar grupları siyasi partilerde ve baĢkanlık yönetimlerinde karĢılaĢtırmalı avantajlara sahip olduklarında.

Bir açıdan bakıldığında bu durum, diyelim ki demokratik sosyalist bir atamanın antitröst yasalarını gerçekten şirket karşıtı, tekelcilik karşıtı bir şekilde kullanabileceğine inanmak için yollar sağlayabilir. Ancak diğer yandan, işin içindeki paralı ve güçlü çıkarlar düşünüldüğünde, bu çok uzak bir ihtimal gibi görünmektedir; bunun tam tersi bir sonucun ortaya çıkması çok daha muhtemeldir ya da yukarıda bahsi geçen demokrat sosyalist antitröst yasalarını etkin bir şekilde kullanırsa, aynı yasa(lar)ın daha sonra farklı bir atama tarafından tam tersi bir etki için kullanılacağının hiçbir garantisi yoktur. Tüm bu özetlenen suiistimaller ve hükümetin antitröst gücünün şirket ve emek karşıtı çıkarlar lehine potansiyel suiistimalleri her anarşist için derin bir endişe kaynağı olmalıdır.

Bu noktada, gelecekteki özgür bir toplumda mevcut tekel tehlikesinin büyük ölçüde ortadan kalkacağına inanmak için iyi bir neden olduğunu da belirtmek gerekir. Daha önce de gösterildiği gibi, tekellerin çoğu devlet tarafından yaratılmaktadır ve sonuç olarak devletin ortadan kaldırılması bu tekelleri yaratma kabiliyetini de ortadan kaldıracaktır. Carson’ın iddia ettiği gibi,

Devlet düzenlemelerinin en önemli etkilerinden biri, sermaye düzeylerini, giriş maliyetlerini ve genel giderleri, yerleşik üreticileri koruyacak ve onlara tekel rantı sağlayacak şekilde yükseltmektir. Düşük maliyetli üretim biçimlerini yasaklayan büyük bir dostunuz varsa, düşük maliyetli rekabeti engellemek çok daha ucuzdur. Tekelciler bir kez daha düzenleyici devlette bir dost buluyorlar.

Şirketlerin lehine olan bu düzenlemeler ve diğer devlet müdahaleleri olmaksızın, tekeller rakiplerinin “uyum sağlama ve geçici çözümler geliştirme” becerilerini durduramayacak ve dolayısıyla tekel olarak varlıklarını sürdüremeyeceklerdir. David S. D’Amato da bu düşünceyi yineleyerek, yeni düzenlemelerin Hayekçi ekonomik planlama bilgi sorunu nedeniyle başarısız olma tehlikesiyle karşı karşıya olmakla kalmayıp, gönüllü etkileşime ve devlet zorlamasından arınmış doğal rekabete izin verilmesinin tekellerle mücadele etmenin ideal yolu olduğunu savunmaktadır. Rai Ling, istismarcı hane halkları gibi mikro tekellerin “çıkış maliyetini düşürmenin her şeyi kapsayan bir çözüm olmadığı” durumlar sunduğuna dair ikna edici bir örnek sunsa da ben de bu görüşe kesinlikle katılıyorum.

Ancak antitröst yasasının bu dezavantajlarına rağmen, en azından sadece ayrıcalıkların kaldırılmasına odaklanmanın anarşistleri tekelcilikle mücadelede potansiyel bir araçtan mahrum bırakabileceği ihtimalini göz önünde bulunduralım: daha önce bahsettiğimiz devlet içindeki Hayekçi ve ideolojik çelişkiler, devletin öncelikli olarak tahsis edilmiş ayrıcalıklarına ikincil saldırılara izin verebilir. Carson, bir C4SS e-posta alışverişinde şu içgörüyü sunuyor:

Devlet politikasına ilişkin hemen her soruya yaklaşımım, şirket/devlet gücünü tek bir bağlantı olarak ele almak ve öneriyi, ortalama bir insanın bakış açısından, yaşanan zorlamanın toplam yükünü azaltmak amacıyla diyalektik bir bağlamda değerlendirmektir. Eğer antitröst bunu başarırsa, bu harika. Fikri mülkiyet yasalarının kaldırılması bunu başarırsa, bu da harika. Amaç, hem sözde “devlet” hem de “özel” bileşenleri de dahil olmak üzere, bir bütün olarak sistem için hissedilen zorlayıcılık seviyelerini azaltmaktır. Eğer bu, devletin daha önce devlet tekellerine tanıdığı ayrıcalıkların kötüye kullanılmasına ikincil kısıtlamalar getirmesiyle sağlanacaksa, öyle olsun- ancak benim ilk tercihim birincil ayrıcalıkların kaldırılmasıdır.

Özünde, tekellerin iktidarlarını sürdürme araçlarını ortadan kaldırmak -ister fikri mülkiyet isterse de devletin kendisi yoluyla olsun- kesinlikle uzun vadeli bir hedef olsa da, antitröst yasalarının anarşistler tarafından desteklenip desteklenmeyeceği bir bağlam meselesidir. Belki de o zaman, önerilen herhangi bir antitröst eyleminin tarihine, ekonomisine ve özel durumuna, özellikle de devletin kendi içindeki yukarıda bahsedilen Hayekçi çelişkilere (ve ideolojik çatışmalara) bakmalı ve stratejik değerlendirmemizi buna dayandırmalıyız.

Antitröst eylemleri, çiftliklere el koyma ve fabrika işgali ve geri kazanımı gibi mülkiyetin daha radikal bir şekilde yeniden tahsisi ile birlikte kullanıldığında gerçekten etkili olabilir. Bunlardan ilki, Murray Rothbard tarafından, sol ile müttefik olduğu dönemde, çoğunlukla ya da tamamen devlet tarafından desteklenen kuruluşların (özellikle üretici kuruluşların) büyük ölçüde parçalanması ve işçilerin kendilerine verilmesi gerektiği fikrine atıfta bulunarak vaftiz edilmiştir. Yugoslovya’nın 1952 ve sonrasında komünizmden arındırılması hakkında yazdığı gibi:

“Kamu” sektöründeki kamulaştırılmış tesislerin tümü, sanal mülkiyet olarak belirli tesislerde çalışan belirli işçilere devredildi, böylece onları üretici kooperatifleri haline getirdi ve bireysel işçiye sanal mülkiyetin bireysel payları yönünde hızla ilerledi. Destatizasyona giden başka hangi uygulanabilir yol olabilir? Komünist ülkelerdeki ilke şu olmalıdır: toprak köylülere, fabrikalar işçilere verilmeli, böylece mülkiyet Devletin elinden alınıp özel, çiftçi ellere verilmelidir.

İkincisi Latin Amerika’nın bazı bölgelerinde yaygın bir süreçtir. Örneğin, Alman komünist grup Wildcat’in hesaplarına göre, 2003 yılı itibariyle…

Arjantin’de atölyelerden hizmet şirketlerine, fabrikalara ve dört yıldızlı bir otele kadar 150’den fazla fabrika işgal edildi. İşgaller başladığında bunların çoğu iflas etmiş ya da iflas etmek üzere olan firmalardı. Tüm bu şirketlerde büyük değişimler ve gelişmeler yaşandı. [‘kooperatifler’ bugün Arjantin’de devletin hareketi kontrol altına almaya çalıştığı güncel modeldir. İşgalcilerin kendilerine yasal bir çerçeve vermeleri, ekonomi mantığına göre hareket etmeleri ve özel mülkiyeti tanımaları gerekiyor. Çünkü günün sonunda şirketi çalıştırmayı başardıklarında sahibinden satın almaları gerekiyor. Pek çok işgalci bu tür bir yasallaştırmaya güveniyor, çünkü böylece en azından tahliye baskısından kaçınabiliyorlar.

Özünde, bu süreçlerin birleşimi, büyük endüstrilerin parçalanması ve altyapılarının ve varlıklarının -bazen kolektif olarak bazen de bireysel olarak- işçilerin eline geçmesi olacaktır. Bu, nihayetinde Carson’ın Studies in Mutualist Political Economy adlı kitabındaki “hastanelerin [ya da diğer devletçi kurumsal varlıkların] kamulaştırılması ve daha sonra hastalar (ya da işçiler veya her ikisi) tarafından mutualist mülkiyete devredilmesi için ortak bir serbest piyasa Liberteryen-Yeşil projesi” tanımının görünümünü bile alabilir. Amerikan devlet kapitalizminin mevcut hegemonyası altında antitröst yasaları ile çiftlik arazilerine el koymayı birleştirmek biraz olanaksız görünse de her üç süreç de resmi piyasa sistemlerine sahip hükümetler altında resmileştirilmiştir. Bu nedenle, “anarşistler antitröst yasalarını desteklemeli mi?” sorusunun cevabının şu olduğuna inanıyorum: bazen ama genellikle değil (yine de Google ve Facebook’un söz konusu yasalar karşısında kıvranmasını izlerken schadenfreude payımızı kesinlikle hak ediyoruz) ya da daha iyi bir ifadeyle, “bağlama ve muhtemelen başka hangi politikalara bağlanabileceğine bağlı olarak”. Sonuç olarak- her ne kadar muğlak görünse de – büyük şirketlerden devletin kendisine kadar her türlü tekelde tehlike vardır ve anarşistler olarak bunların ortadan kaldırılmasına yönelik yaklaşımımızda dikkatli ve bağlamsal olmalıyız.

1. Neoklasik iktisat, İngiliz Adam Smith’in iktisadi düşüncenin öncüsü olduğu söylemini kullanırken, gerçek şu ki Endülüslü Müslüman alim ve siyasetçi İbn Haldun, Smith’ten neredeyse yarım bin yıl önce iktisadın temellerini özetlemiş ve detaylandırmıştır. Bu, beyaz üstünlükçü tarih anlatılarına meydan okuma projesinin devam etmesi adına not edilmesi gereken önemli bir bilgidir.

2. Bu yazıda New Deal’ın anarşist eleştirel değerlendirmelerini bir kenara bırakacağız, ancak Andrew Cornell’in “Anarchists and the Rise of the Welfare State” (Anarşistler ve Refah Devletinin Yükselişi) başlıklı yazısında (Unruly Equality adlı kitabından alıntılanmıştır) mükemmel görüşler bulunabilir: U.S. Anarchism in the Twentieth Century), Nathan Goodman’ın “The New Deal’s Legacy of Corporate Welfare”, Carson’ın “Labor Struggle: A Free Market Model” ve Studies in Mutualist Political Economy kitabından “Chapter 6: The Rise of Monopoly Capitalism” (“Introduction” ve “A. Liberal Corporatism, Regulatory Cartelization, and the Permanent Warfare State”).

3. Carson, Studies in Mutualist Political Economy adlı eserinde komplo teorisi düşüncesine atıfta bulunarak, “tarihin temel itici gücü olarak, ezoterik ya da karşılıksız kötücül bir ideoloji etrafında birleşmiş kişisel kabalaları” aldığını yazmaktadır. Şimdi, siyasi ve ekonomik gücün küçük, birbirine kenetlenmiş elitlerin kontrolünde yoğunlaşması, gerçekten de gayri resmi kişisel bağlarla sonuçlanabilir ve bu nedenle yan etkisi olarak ara sıra komplolar ortaya çıkabilir (Stinnett’in Pearl Harbor’la ilgili Aldatma Günü teorisi önde gelen bir örnektir). Ancak bu tür komplolar sistemin işleyişi için gerekli değildir; sadece ikincil bir olgu olarak ortaya çıkar ve çoğunlukla otomatik olarak gerçekleşen süreçleri zaman zaman hızlandırır ya da yoğunlaştırır. Her ne kadar CFR dış politika eliti için mükemmel bir vekil olsa da ve bazı gayrı resmi ağlar ve politika koordinasyonu şüphesiz onun aracılığıyla yapılsa da esasen üyeleri ulusal yaşamı düzenleyen başlıca kurumların resen temsilcileri olan ikincil bir örgüttür. Asıl olgu, bu kişileri ilk etapta resmi sıfatlarıyla birbirleriyle temasa geçiren kurumsal güç yoğunlaşmasıdır.”

4. Bu, Carson’ın yine Studies in Mutualist Political Economy’de “çıkar grubu liberalizmi” olarak ifade ettiği şeyle karıştırılmamalıdır. “Devlet örgütlü bir siyasi araç olmasına rağmen, herhangi bir zamanda kontrolü ele geçiren siyasi gruplar topluluğunun sömürücü çıkarlarına hizmet eder. Devletin nasıl işlediğine dair bu resim, herhangi bir zamanda devleti kontrol eden çeşitli çıkar grupları arasında veya onlarla devlet arasında herhangi bir organik ilişki gerektirmez.” Her ne kadar her büyük organizasyonda bilgi sorunları olsa da “devlet, rastgele ekonomik çıkar grupları tarafından tesadüfen kolonize edilen tarafsız, bağımsız bir güç değildir. Doğası gereği egemen sınıfın -ya da Marksistlerin dediği gibi onun yürütme komitesinin- aracıdır.”