Gary Chartier
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗ
Οι κρατιστές, τόσο στα αριστερά, όσο και στα δεξιά ευνοούν την αναδιανομή του πλούτου. Οι ελευθεριακοί, αντιθέτως, θεωρούνται ενάντιοι σε κάθε μορφή αναδιανομής. Ωστόσο είναι σημαντικό να δούμε πως αν όντως αυτό ισχύει εξαρτάται από το πως θα απαντήσουμε μια σειρά ερωτήσεων:
- δρών: ποιος αναδιανέμει?
- Σκεπτικό: τι νομιμοποιεί την αναδιανομή?
- Μέσα: πως διεξάγεται η αναδιανομή?
Κρατι(-κιστι)κή Αναδιανομή
Για τους κρατιστές, ο φορέας της αναδιανομής είναι το κράτος. Τα διάφορα σκεπτικά περί αναδιανομής είναι πρωτίστως τελεολογικά – προσλαμβάνεται ως σχεδιασμένη να επιφέρει κάποια προτιμώμενη κατάσταση, αν και μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης ως μέσο τιμωρίας των φερόμενων ως ανάξιων και ανταμοιβής των ομολογουμένως ενάρετων. Τα μέσα? Η δημιουργία μονοπωλίων, η εφαρμογή ρυθμίσεων, η κατάσχεση περιουσίας δια της απαλλοτρίωσης, ή η μεταφορά των πόρων που αποκτήθηκαν διαμέσου της φορολογίας.
Επομένως, και οι δυο τύποι κρατιστών μεταφέρουν πλούτο από αυτούς που τον παράγουν σε πολιτικά ευνοούμενες ελίτ. Μπορούν, επιπλέον, να μεταφέρουν πόρους προς τους οικονομικά ευπαθείς, αλλά οι κύριοι αποδέκτες τέτοιων προγραμμάτων είναι διάφορες ομάδες ανθρώπων με πολιτική επιρροή.
Η κρατικίστικη εκδοχή της αναδιανομής είναι άδικη γιατί μετέρχεται επιθετικά μέσα και γιατί διεξάγεται από το κράτος – ένα επιθετικό μονοπώλιο. Είναι αστήρικτη στο βαθμό που η ζωτικότητα της εξαρτάται από την συνοχή της τελεολογίας. Και είναι ανεπιθύμητη γιατί εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ελίτ της εξουσίας εις βάρος της ευεξίας των κανονικών ανθρώπων.
Αναδιανεμητική αλληλεγγύη
Πολλοί ελευθεριακοί αναγνωρίζουν τη σημασία της οικειοθελούς, αλληλέγγυας αναδιανομής, η οποία λαμβάνει χώρα όταν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ίδιους πόρους για να βοηθήσουν θύματα ατυχημάτων ή καταστροφών ή αυτούς οι οποίοι βιώνουν οικονομική ανασφάλεια, χωρίς να υπαγορεύεται η δράση τους από το κράτος. Είναι πράγματι απόλυτα συμβατό με τις ελευθεριακές αρχές να υποστηριχθεί πως αν και η αλληλέγγυα αναδιανομή δεν είναι απλά θέμα χρήσης δύναμης, η εμπλοκή σε αυτή μπορεί να είναι ένα “ατελές” καθήκον: κάτι το οποίο κάποιος έχει την ευθύνη να κάνει, αλλά το οποίο δεν το χρωστάει σε κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο, και το οποίο μπορεί εύλογα να πραγματοποιηθεί με διάφορους τρόπους – και συνεπώς δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως είναι δικαίωμα. Ο δρών μιας τέτοιας αναδιανομής είναι το άτομο, χρησιμοποιώντας ίδιους πόρους ανεξαρτήτως ή στα πλαίσια μιας εθελοντικής οργάνωσης. Το σκεπτικό αφορά την σπουδαιότητα (όπως και να εννοηθεί) της βοήθειας αυτών που το έχουν ανάγκη. Τα μέσα – όλα εθελοντικά – μπορεί να περιλαμβάνουν τη συνεισφορά σε αξιόλογα εγχειρήματα, προσφέροντας εργασία σε αυτούς που αδυνατούν να εξασφαλίσουν εργασία, διαφόρων ειδών επενδύσεις, και άμεσα δώρα σε οικονομικά ευάλωτους ανθρώπους.
Συναλλαγματική και Αποκαταστατική Αναδιανομή
Δεν πρόκειται για τη μοναδική μορφή αναδιανομής την οποία προκρίνουν και πρέπει να προκρίνουν οι ελευθεριακοί. Οι ελευθεριακοί έχουν λόγους να αναγνωρίζουν την σπουδαιότητα τουλάχιστον δύο ακόμα μορφών αναδιανομής: Η αναδιανομή ως το προβλεπόμενο και επιθυμητό αποτέλεσμα της συντήρησης της απελευθερωμένης αγοράς, και η αναδιανομή ως ζήτημα της αποκαταστατικής δικαιοσύνης. Μπορούμε να ονομάσουμε αυτές τις εκφάνσεις της αναδιανομής συναλλαγματικές και αποκαταστατικές.
Συναλλαγματική Αναδιανομή
Η συναλλαγματική αναδιανομή δεν είναι άλλη από την περιγραφή του τι συμβαίνει σε μια αυθεντικά ελεύθερη οικονομία. Οι αγορές υπονομεύουν τα προνόμια. Χωρίς την προστασία που συνεπάγονται τα προνόμια των μονοπωλίων (συμπεριλαμβανομένων των πατεντών και των πνευματικών δικαιωμάτων), οι επιχορηγήσεις, οι ταρίφες, οι περιορισμοί στην οργάνωση των σωματείων, η προστασία της ιδιοκτησίας ακαλλιέργητης γης, και πάει λέγοντας, τα μέλη της ελίτ εξουσίας, αναγκασμένα να συμμετάσχουν μαζί με όλους τους υπόλοιπους στη διαδικασία της εθελοντικής συνεργασίας που χαρακτηρίζει την ελεύθερη αγορά, θα τείνουν να χάσουν τα παράτυπα κέρδη τους. Θα διατηρήσουν τον πλούτο τους μονάχα στο βαθμό που πράγματι εξυπηρετούν τις ανάγκες των άλλων εταίρων στην αγορά. Και δε θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν το νομικό σύστημα προκειμένου να προστατεύσουν την ιδιοκτησία τους από καταληψίες (διατηρώντας το δικαίωμα να κατέχουν ακαλλιέργητη γη επ’ αόριστο) ή περιορίζοντας τη δυναμική διαπραγμάτευση των εργαζομένων (και γιατί οι εργάτες θα είναι πιο ελεύθεροι να οργανωθούν χωρίς κρατικίστικους περιορισμούς και επειδή η απουσία τέτοιων περιορισμών θα δώσει στους εργάτες επιλογές άλλες από την μισθωτή εργασία, οι οποίες θα βελτίωναν την διαπραγματευτική τους θέση).
Παρόλο που ο χωρίς περιορισμούς ανταγωνισμός δε θα δημιουργήσει μαθηματική ισότητα, θα καταστήσει τις τεράστιες ανισότητες του πλούτου δυσκολότερο να εμμείνουν σε σχέση με το παρόν. Το κράτος υποβαστάζει την ελίτ στην εξουσία, χρησιμοποιώντας επιθετικά μέσα προκειμένου να μετακινήσει πλούτο προς τους πολιτικά ευνοούμενους. Η άρση των προνομίων της ελίτ στην εξουσία θα οδηγήσει, μέσω της λειτουργίας της αγοράς στην πλατιά διασπορά του πλούτου τον οποίο είναι σε θέση σήμερα να διατηρούν χάρη στη προστασία που δέχονται από την πολιτική τάξη.
Τα μέσα της συναλλαγματικής αναδιανομής είναι η αγορά. Οι άμεσοι δρώντες είναι κανονικοί δρώντες στην αγορά, ενώ αυτοί που είναι υπεύθυνοι για την εξάλειψη των κρατικίστικων προνομίων τα οποία αλλοιώνουν την αγορά και συντηρούν τον πλούτο της ελίτ εξουσίας είναι οι έμμεσοι δρώντες. Τα σκεπτικά για την συναλλαγματική αναδιανομή συμπεριλαμβάνουν την αξία της ελευθερίας και της αδικίας των προνομίων την οποία η συναλλαγματική αναδιανομή επιδιώκει να διορθώσει.
Επιδιορθωτική Αναδιανομή
Η κατάργηση των προνομίων και η δημιουργία μιας απελευθερωμένης αγοράς θα τείνει προς τον ευρύ διαμοιρασμό του πλούτου. Αλλά δε αρκεί από μόνη της για να επανορθώσει τα αποτελέσματα της συστηματικής επιθετικότητας των μελών της ελίτ και των συμμάχων τους. Για αυτό τον λόγο η αποκαταστατική αναδιανομή είναι εξίσου σημαντική.
Μια τεράστια αδικία βρίσκεται στις ρίζες της παροντικής κατανομής του πλούτου. Η κλοπή γης αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα. Άλλες μορφές επιθετικότητας – το εσωτερικό σύστημα διαβατηρίων στην Αγγλία του 18ου αιώνα, για παράδειγμα, ή η οικειοποίηση μη– ιδιόκτητης γης μέσω κρατικής παρέμβασης – έχουν επίσης εξυπηρετήσει τον σκοπό του αποκλεισμού κανονικών ανθρώπων από πόρους και ευκαιρίες. Οι κερδισμένοι από αυτή την επιθετικότητα ποικίλλουν ως ένα βαθμό, ωστόσο έχουν συστηματικά υπάρξει κομμάτι των πολιτικά ευνοημένων ομάδων. – Έχουν υπάρξει μέλη της ελίτ εξουσίας ή των συνεργατών τους.
Οι άνθρωποι αξίζουν αποζημίωση για τις απώλειες που είχαν λόγω αυτών οι οποίοι προτιμούν τα πολιτικά από τα οικονομικά μέσα για την απόκτηση πλούτου. Είναι προφανώς αδύνατο να αποκατασταθούν όλες οι ιστορικές αδικίες. Αλλά εάν αυτές οι αδικίες έχουν συστηματικά ωφελήσει κάποιας συγκεκριμένης ομάδας εις βάρος των άλλων, η ριζοσπαστική αποκατάσταση είναι δυνατή και πλήρως εγγυημένη. Για αυτό ο Murray Rothbard, επιχειρηματολόγησε πως οι σκλάβοι θα έπρεπε να έχουν δικαίωμα επί της φυτείας στην οποία δούλευαν; οι υποτιθέμενοι “ιδιοκτήτες” τους δεν χρησιμοποίησαν την δική τους εργασία, ή την εργασία ελεύθερων ανθρώπων/συνεργατών για την καλλιέργεια της γης. Απεναντίας, αυτοί οι οποίοι την καλλιεργούσαν για λογαριασμό των μελών των γαιοκτημόνων, το κάνανε με τη σκανδάλη στο κρόταφο. Επομένως, η γη θεωρούνταν λογικά ως μη ιδιόκτητη προ της εργασίας των σκλάβων, οι οποίοι θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν ως, διαχειριστές, πράγματι – και οι οποίοι προφανώς δικαιούνταν αποζημίωση για την κλοπή της εργασίας τους από τους “ιδιοκτήτες” τους.
Κατά τον ίδιο τρόπο, οι ανεξάρτητοι γεωργοί που μετατράπηκαν σε σκλάβους δια της βίας, άξιζαν, πίστευε ο Rothbard, να λάβουν τίτλους ιδιοκτησίας επί της γης που δούλευαν, ενώ οι αριστοκράτες ιδιοκτήτες των εκτάσεων άξιζαν μηδενική αποζημίωση για τη γη που εξαρχής δεν τους άνηκε καν. Στρατιωτικές εργολαβίες, ερευνητικά πανεπιστήμια και άλλες οντότητες εν πολλοίς υποστηριζόμενες από την κρατικά οργανωμένη κλοπή γης και πόρων μπορεί, ισχυρίζονται αυτός και ο Karl Hess, να θεωρηθούν μη ιδιόκτητα και ικανά να λειτουργήσουν με αυτο-διαχειριζόμενο τρόπο από τους εργάτες τους ή άλλους. Και θα ήταν εύκολο να αναπτύξουμε το επιχείρημα πως αυτοί οι οποίοι εμποδίζονται από το να συμμετέχουν στη διαχείριση της μη ιδιόκτητης γης μέσω της νομικής αξίωσης αποκλειστικής χρήσης θα μπορούν να το διεκδικήσουν. Και τα λοιπά.
Τα μέσα της αποκαταστατικής αναδιανομής είναι η ανακατανομή αδίκως αποκτηθέντων ή παρακρατηθέντων τίτλων ιδιοκτησίας. Οι άμεσοι δρώντες είναι οι άνθρωποι που διαχειρίζονται μια ιδιοκτησία που μόλις έχει αναγνωριστεί ως μη ιδιόκτητη, ή αυτοί που διεκδικούν μια ιδιοκτησία η οποία αδίκως τους κατασχέθηκε, ενώ αυτοί οι οποίοι επιδιώκουν την άρνηση της αναγνώρισης ή της προστασίας άδικων τίτλων είναι οι έμμεσοι δρώντες. Τα σκεπτικά της αποκαταστατικής αναδιανομής περιλαμβάνουν τόσο τις αδικίες των τίτλων τους οποίους η επιδιορθωτική αναδιανομή ανακατανέμει και τις αξιώσεις αποζημίωσης αυτών που στερήθηκαν τους τίτλους της ιδιοκτησίας τους, ή αυτών που αδίκως εμποδίζονται να διεκδικήσουν μη ιδιόκτητη γη από την ελίτ της εξουσίας. Ενώ δεν αποτελεί πηγή αποκλειστικής δικαιολόγησης για την ανακατανομή των τίτλων, η μεγαλύτερη διασπορά του πλούτου ως αποτέλεσμα αυτού του τύπου της αναδιανομής θα μπορούσε να τύχει υποδοχής από τους ελευθεριακούς τόσο λόγω της ωφέλειας που αποδίδει σε οικονομικά ευάλωτους ανθρώπους, όσο και λόγω της συνεισφοράς της στην ευρύτερη κοινωνική σταθερότητα.
Η Ελευθεριακότητα ως αναδιανεμητικό πρόταγμα
Η ελευθεριακή αναδιανομή είναι δίκαιη γιατί χρησιμοποιεί εθελοντικά ή αποκαταστατικά μέσα και διεκπεραιώνεται από μη κρατικούς δρώντες. Δεν απαιτεί κάποιου τύπου παγκοσμιοποιητική, τελεολογική δικαιολόγηση. Και εξυπηρετεί την ενδυνάμωση των απλών ανθρώπων και την αποζημίωση τους για την αδικία.
Οι κρατιστές θα απορρίψουν αντανακλαστικά την ελευθεριακή αναδιανομή γιατί δεν είναι υπό τον έλεγχο του κράτους. Αλλά θα μας χρωστούσαν μια εξήγηση, αν επρόκειτο να τη δώσουν: γιατί πρέπει να ενδιαφέρονται αποκλειστικά για τα μέσα? Οι κρατιστές συχνά προτάσσουν την αναδιανομή είτε ως μέσο για την μείωση της οικονομικής ευαλωτότητας ή ως μέσο για την εδραίωση της οικονομικής ανισότητας, κάτι πολύτιμο ως τέτοιο. Ωστόσο η ελευθεριακή αναδιανομή θα κατακτούσε τον πρώτο στόχο και πιθανότατα θα προωθούσε και τον δεύτερο. Οπότε, οι κρατιστές οι οποίοι αντιτίθενται στην ελευθεριακή αναδιανομή φαίνεται πως έχουν φετιχοποιήσει τα κρατικά μέσα – και να ενδιαφέρονται περισσότερο για αυτά τα μέσα παρά για τους υποτιθέμενους στόχους της κρατικίστικης πολιτικής.
Οι ελευθεριακοί σωστά απορρίπτουν την κρατική αναδιανομή ως μια μορφή σκλαβιάς. Έχουν όμως κάθε λόγο να προασπίσουν την αναδιανομή της αλληλεγγύης, των συναλλαγών και αυτή της επιδιόρθωσης. Η ελευθεριακή συνέπεια προς την αναδιανομή βοηθάει ξεκάθαρα στην ταύτιση της ελευθεριακότητας ως μορφή αυθεντικού ριζοσπαστισμού η οποία αποτελεί πρόκληση για το status quo, υπονομεύει την ιεραρχία, τον αποκλεισμό και την φτώχεια, και προασπίζει την αυθεντική ενδυνάμωση.
